Pojęcie zanieczyszczenia świetlnego i pojęcia pokrewne

Pojęcie zanieczyszczenia świetlnego (ang.: light pollution) zostało wprowadzone w astronomii w latach 70. XX w. i oznaczało pojaśnienie tła nocnego nieba wskutek rozpraszania w atmosferze światła pochodzenia ziemskiego. Podobnie brzmiący termin fotozanieczyszczenie (ang.: photopollution) został zaproponowany w 1985 roku [86] w naukach biologicznych na oznaczenie szkodliwego wpływu sztucznego oświetlenia na organizmy żywe. Obecnie pojęcie zanieczyszczenia świetlnego (ang.: light pollution) zostało przyswojone również i w tych dziedzinach, w związku z czym rozróżnia się astronomiczne zanieczyszczenie świetlne (ang.: astronomical light pollution) i ekologiczne zanieczyszczenie świetlne (ang.: ecological light pollution). W znaczeniu interdyscyplinarnym zanieczyszczenie świetlne jest rozumiane zatem jako całość niekorzystnych zjawisk związanych z wykorzystaniem przez człowieka sztucznego oświetlenia. W ramach zanieczyszczenia świetlnego wyróżnia się najczęściej następujące trzy główne szkodliwe zjawiska: olśnienie (ang.: glare) - oddziaływanie zbyt silnego bezpośredniego światła na zmysł wzroku ludzi i zwierząt (oślepienie); zaświecanie (ang.: trespass) - oświetlenie terenu sąsiedniego do intencjonalnie oświetlanego (dotyczy to zwłaszcza zaświecania okien budynków mieszkalnych sąsiadujących z terenem oświetlanym lub też zaświecania pobliskich terenów chronionych) oraz poświatę niebieską (ang.: sky glow) - świecenie nocnego nieba wskutek rozpraszania sztucznego światła w atmosferze. Ostatnie pojęcie jest często utożsamiane z astronomicznym zanieczyszczeniem świetlnym, podczas gdy dwa pierwsze utożsamia się z ekologicznym zanieczyszczeniem świetlnym.

Takie utożsamienie nie jest ścisłe, zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku. Do drugiej kategorii zalicza się również takie zjawiska, jak nadmierne oświetlenie (ang.: over-illumination), nadmierne skupianie źródeł światła (ang.: light cluttering) czy trwonienie energii świetlnej. Z drugiej strony, często przez poświatę niebieską (ang.: sky glow) rozumie się ogół zjawisk składających się na świecenie nocnego nieba światłem rozproszonym - również tych naturalnych. W takim wypadku czynnik sztuczny nazywany jest sztuczną poświatą niebieską (ang.: artificial sky glow) i właśnie to pojęcie najczęściej utożsamiane jest w literaturze astronomicznej z zanieczyszczeniem świetlnym. Wskutek tego utożsamienia sztuczna poświata niebieska jest często rozumiana jako pojaśnienie tła nieba w warunkach dobrej widoczności nieboskłonu, tzn. przy braku zachmurzenia czy mgły. Dlatego też pojęciem najlepiej oddającym ogół zjawisk związanych z rozpraszaniem sztucznego światła w atmosferze jest pojęcie atmosferycznego zanieczyszczenia świetlnego (ang.: atmospherical light pollution). Ostatnie pojęcie najdokładniej opisuje zjawiska będące przedmiotem opisywanych w niniejszej monografii pomiarów. Jednakże, ze względu na fakt, iż jest ono rzadko używane w literaturze, w dalszej części pracy będziemy posługiwać się wymiennie pojęciami atmosferycznego lub astronomicznego zanieczyszczenia świetlnego i sztucznej poświaty niebieskiej, rozumiejąc je jednak szerzej, jako ogół zjawisk związanych z rozpraszaniem sztucznego światła w atmosferze.